نگاهي به ژاپن

كشور آتشفشاني و زلزله‌خيز ژاپن از 4 جزيزه بزرگ و3900 جزيره كوچك تشكيل شده است .مساخت ژاپن 378 هزار كيلومترمربع – كمتر از يك چهارم ايران – و جمعيت آن 125 ميليون نفر – يعني 2 برابر ايران – است . بيش از 67 در صد اين كشور را كوه و جنگل و 15 در صد آن را زمين‌هاي كشاورزي فراگرفته است . اين كشور فاقد هرگونه منابع طبيعي مثل نفت وگاز است ولي درآمد سرانه مردم آن 38 هزار دلار- 15 برابر ايران – است كه اين نشانگر آنست كه سطح رفاه در اين كشور آسيايي از آمريكا و بسياري از كشورهاي اروپايي بالاتر است . عمر متوسط مردان ژاپني 78 و عمر متوسط زنان اين كشور 85 سال است . – 15 سال بيشتر از ايران – دين وآيين مردم ژاپن شينتو و بودايي است و پيروان اين آيينها حدود دو برابر جمعيت ژاپن هستند . زيرا كه بيشتر مردم اين كشور به هر دو آيين معتقدند .شينتو مجموعه اي از باورهاي ديرينه‌ي ژاپني‌هاست كه بر اساس آن كليه مظاهر طبيعت مانند كوه و ستاره و دريا خدايگان جداگانه اي دارند و بايد پرستش شوند . طبق آيين شينتو روح انسان بعد از مرگ جاودانه باقي مي‌ماند اما جهان ديگري وجود ندارد . بنابراين پاداش وكيفري هم براي اعمال آدمي نيست . آيين بودايي در اواخر قرن ششم پيش از ميلاد - 2600 سال قبل – توسط بودا و در كشور هند پايه‌گذاري و از طريق چين و كره به ژاپن راه يافت . طبق آيين بودايي روح افراد پس از مرگ به بدن فرد ديگري منتقل مي شود . و در آنجا برحسب راحتي و سختي زندگي او ، به پاداش يا عقاب مي رسد . مهمترين ويژگي مردم ژاپن سخت كوشي ، قناعت ، نظم و روحيهِ همكاري ومشاركت آنهاست .

تاريخ مدارس ژاپن

تاريخ آموزش و پرورش ژاپن را مي شود به دو دوره ي قبل و بعد از « انقلاب ميجي» تقسيم كرد . اين انقلاب 20 سال بعد ازاصلاحات اميركبير در سال1868 ميلادي آغاز و ادامه پيدا كرد. تا قبل از اين انقلاب 2 نوع مدرسه در ژاپن بود «مدارس هانكو» ويژه ي سامورايي‌ها و «مدارس تراكويا» مخصوص آدم‌هاي عادي . در سال 18771 يعني 3 سال بعد از انقلاب ميجي ، آموزش وپرورش ژاپن تاسيس شد . در سال 1872تقريباً 28 درصد از افراد لازم‌التعليم به مدرسه ي ابتدايي مي رفتند . ويكصد هزار نفر در دبيرستان ثبت‌نام كردند . در سال 1920 اين ميزان به يك ميليون ودويست هزار نفر افزايش پيدا كرد . در سال 1948 آموزش نابينايان اجباري شد . در سال 1986بيش از 90 درصد كودكان ژاپني به پيش‌دبستاني رفتند و 94 در صد دانش آموزان به مرحله ي دوم دبيرستان راه يافتند .

ساختار آموزش وپرورش ژاپن

تعليم و تربيت ژاپن به عهده‌ي وزارت آموزش وپرورش ، علوم وفرهنگ ژاپن است . اين وزارت آموزش كودكان را از دوره ي ابتدايي آغاز مي‌كند و تا پايان دانشگاه ادامه مي دهد . علاوه بر مدارس و دانشگاه ، مراكزي مانند موزه ها ،نمايشگاه ها سالن هاي تئاتر و سينما نيز زير نظر اين وزارت است نحوه اداره مدارس ، انتخاب كتاب‌هاي درسي ، استخدام نيرو و تعيين روزهاي فعاليت مدارس به عهده‌ي ،شوراي آموزش وپرورش » است .هر استان ، شهر و روستا شوراي آموزش وپرورش دارد . اين شوراها 3 تا 5 عضو دارد و توسط استاندار يا فرماندار به مدت 4 سال انتخاب مي شود . هزينه‌ي آموزش و پرورش همچون اداره ي آن بين دولت مركزي ، استانداري و شهرداري تقسيم مي‌شود . در سال 1984 حدود30 درصد هزينه مدارس را دولت ، 44 درصد را استانداري و 26 درصد را شهرداري به عهده داشته است .

استانداردهاي مدارس ژاپن

مساحت هر كلاس عادي در ژاپن 74 متر است و مساحت هر مدرسه ي 6 كلاسه 10 هزار متر مربع و مساحت هر مدرسه‌ي 12 كلاسه 16 هزار متر مربع است . هر مدرسه‌ي ابتدايي داراي اتاق تكثير ، اتاق بهداشت ، اتاق موسيقي ، سالن غذاخوري ،سالن ورزش و استخر سرپوشيده و زمين چمن است . در سال 1986بيش از 95 درصد مدارس داراي سالن ورزش با مساحت حداقل 800 متر و حدود 81 درصد مدارس ابتدايي و70 درصد مدارس متوسطه داراي استخر سرپوشيده بوده است .مدارس ژاپن داراي امكانات كافي در بخش سمعي ، بصري است .در سال 1989 – 1368 شمسي - حدود 99 درصد مدارس داراي تلويزيون ٍ اورهد و ويدئوبوده است . در سال 1998 به طور متوسط هر مدرسه ي ابتدايي 10 رايانه داشت اين تعداد براي متوسطه بيشتر است .در سال 1992 بيش از 99 درصد دانش‌آموزان ابتدايي و82 در صد دانش آموزان مدارس متوسطه نهار دريافت مي‌كردند .

آموزش در مدارس ژاپن

ساعت حضور دانش آموزان در مدارس 44 ساعت در هفته است . و ازساعت 8 صبح تا 4 عصر به صورت پيوسته ادامه دارد . دانش آموزان ابتدايي 22 ساعت و متوسطه 16 ساعت در كلاس درس سپري مي‌كنند و بقيه با برنامه هايي مانند فعاليت هاي گروهي ، جشن‌ها و نهار و استراحت سپري مي شود .- دانش‌آموزان مدارس ابتدايي ايران 24 ساعت و درمقاطع راهنمايي و متوسطه 36 ساعت به مدرسه مي‌روند كه تقريباً تمام اين ساعات در كلاس سپري مي شود . - هر سال تحصيلي 240 روزاست . – در ايران كمتر از 180 روز – در مدارس ابتدايي به ايجاد محيطي شاداب ، جذاب ، دوستانه و با نشاط بيشتر از آموختن مسائل علمي تاكيد شده است .معلمان عقيده دارند دانش‌آموزان اين مقطع براي يادگيري علم به مدرسه نمي‌آيند بلكه هدف از مدرسه ديدار دوستان است .در مدارس ابتدايي به بازي ، كاردستي ، موسيقي وخانه‌داري - آشپزي وخياطي ونظافت – توجه بسيار مي‌شود .اين گونه برنامه‌ها يك سوم اوقات دانش‌آموزان را به خود اختصاص مي دهد .دانش‌آموزان مدارس ژاپن از همان كلاس اول ابتدايي در برنامه‌اي با عنوان به سوي كار به يادگيري و انجام حرفه هايي مانند زراعت وصنعت مي‌پردازند.

يادگيري در طول زندگي

يكي از برنامه‌هاي مدارس ژاپن اجراي برنامه هاي يادگيري در همه زندگي است . در حقيقت يادگيري در تمام عمر به اندازه آموزش وپرورش رسمي اهميت دارد . شعار آنها اين است هر فرد در هرجا و هر زمان بايد بياموزد . ايجاد مراكز دانشگاهي مكاتبه‌اي ، مدارس شبانه ودانشگاه سيما براي اين منظور فعاليت مي‌كند .

سخن آخر

- كشور ايران به دليل برخورداري از كودكان و نوجوانان با استعداد و تكيه بر تمدني باشكوه توانايي پيشرفت و توسعه دارد. متاسفانه آمارهاي آموزش وپرورش ، چشم‌انداز روشني پيش روي ما قرار نمي دهد30 در صد مدارس كشور از آب آشاميدني محروم است .تراكم دانش‌آموزان در كلاسهاي مدارس تهران به 57 نفر مي‌رسد - 80 در صد فرهنگيان زير خط فقر زندگي مي‌كنند . و چهل درصد آنها مسكن ندارند .( اطلاعات 30 خرداد80 )بيش از 90 در صد بودجه آموزش وپرورش صرف حقوق كاركنان مي‌شود .يك و نيم ميليون دانش‌آموز در مدارسي درس مي‌خوانند كه بيش از 40 سال قدمت دارد .( اطلاعات 30 خرداد 80) حدود4 درصد كودكان ايراني به مراكز پيش‌دبستاني مي روند اين در حالي است كه ميزان متوسط جهاني آن 70 درصد است . (ايران 2 ارديبهشت 81)بودجه‌ي آموزش وپرورش در 10 ساله ي اخير از 12 درصد بودجه‌ي عمومي‌ به4 درصد تقليل يافته‌است در مجموع بايد گفت ايران توانايي توسعه‌ي علمي ، فرهنگي ،ورزشي و ديني را دارد اگر به آموزش وپرورش توجه شود.